خواف و آسبادهای نشتیفان تا بیرجند

تربت جام
شهر تربت جام که نام خود را از مرقد شیخ جام گرفته است، در 165 کیلومتری جنوب شرقی شهر مشهد در استان خراسان رضوی واقع است. این شهرستان از شمال به فریمان و سرخس، از غرب به تربت حیدریه و از جنوب به تایباد راه دارد.
شهر کنونی تربت جام، از قرن سوم هجری قمری، در کنار خرابه های شهر باستانی بوزیگان به وجود آمده و در طول زمان گسترش پیدا کرده است.
آرامگاه شیخ احمد جام

این آرامگاه، در سمت شمال غربی شهرستان تربت جام واقع است. این آرامگاه مجموعه ای از بناهای مختلف شامل مقبره شیخ احمد، ایوان، گنبدخانه، مسجد کرمانی، گنبد سفید، مسجد عتیق، مدرسه امیرجلال الدینفیروزشاهی و مسجد جامع نو است.
تاریخ ساخت این آرامگاه قرن هفتم هجری است و البته در دوره های بعدی، باقی بناها به این مجموعه اضافه شده است.

مزار شیخ زین الدین ابی بکر تایباد
این خانقاه که از قرن پنجم هجری به یادگار مانده و در بر دارنده مزار عارف و فصیح قرن هشتم، زین‌الدین تایبادی است. مهم ترین بنای این مجموعه، ایوانی کاشی کاری شده در ضلع شمالی حیاط مجموعه است. مزار شیخ تایبادی هم در مرکز این حیاط واقع است.

میل کرات 

مناره تاریخی میل کرات که در جنوب تایباد در شرق استان خراسان رضوی است، بر بالای تپه‌ای نسبتاً بلند در کنار قبرستان روستای به نام کرات قرار دارد. ارتفاع این مناره، 25 متر و از فاصله‌ی 8 کیلومتری هم قابل دیدن است. این بنا که برای راهنمایی مسافران ساخته شده، متعلق به دوره سلجوقیان است که بین قرن های 2 و 6 در ایران حکومت می‌کردند.

آسیاب های بادی نشتیفان

آسیاب بادی یا آسباد، نوعی از آسیاب است که سنگ آن با نیروی باد می‌چرخد. این ابتکار بنا به نوشته مورخان حداقل از 1400 سال پیش در این منطقه وجود داشته است. روستای نشتیفان که در جنوب شرقی شهرستان خواف قرار دارد و از 6 قرن پیش به این نام وجود داشته است، دارای آسیاب های بادی بسیاری است که منظره‌ی زیبایی به این روستا داده است.

قبرستان سنگی نشتیفان

قبرستان تاریخی نشتیفان که عده ای آن را به دوره اشکانیان نیز نسبت می‌دهند، در نزدیکی آسبادهای آن قرار گرفته است. سنگ قبرها به صورت عمودی گذاشته شده و با توجه به اهمیت متوفی، بلند تر بوده است. طول این قبرها نیز با توجه به مقام متوفی بزرگتر و با خرده سنگ های بیشتری پر می‌شده است.

سنگان
سنگان شهریست کوچک در جنوب خراسان رضوی که از توابع شهرستان خواف است و دارای پیشینه ای چندین هزار ساله است. بناهای تاریخی مهمی از دوره های مختلف در این شهر وجود دارد ازجمله؛ مسجد گنبد، مسجد جامع قدیم سنگان، آسیاب‌های بادی و قله های 4 گانه سنگان که دو تای آنها از بین رفته اند. همچنین بزرگترین معدن سنگ آهن خاور میانه در این شهرستان قرار دارد و به باور مورخان نام شهر هم برگرفته از سنگ آهن است که حرف «ه» در آن حذف شده.

مسجد جامع سنگان
این مسجد که مربوط به دوره‌ی خوارمشاهیان است، دو ایوان با گچبری های شبیه به دوره‌ی ساسانی دارد و در سال 1376 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

مسجد گنید
مسجد ابوبکر صدیق یا همان مسجد گنبد سنگان یکی از مسجدهای کهن خراسان در شهر سنگان در شهرستان خواف و متعلق به دوره‌ی سلجوقیان است. این مسجد در سال ۱۳۲۱ در فهرست آثار تاریخی ایران به ثبت رسیده است.
قلعه سنگان
این قلعه که از دیرباز برای حفاظت مردم از حمله افغان ها، ازبک ها و ترکمن ها ساخته شده و هنوز هم پابرجاست. با این که 2 برج آن در سال 1368 فروریخته است، هنوز هم صلابت خود را حفظ کرده است. تاریخ دقیق ساخت آن دقیقاً مشخص نیست، اما طبق اسناد از 300 سال پیش مورد استفاده قرار می‌گرفته.
خرگرد
این شهر زادگاه عبدالرحمان جامی فیلسوف، ادیب، موسیقیدان و شاعر قرن هشتم و نهم هجری است. این شهر همچنین به دلیل وجود مدرسه، کاروانسرا و مسجد جامع آن از شهرهای مهم دوره‌ی تیموریان بوده است.
مدرسه غیاثیه خرگرد
این بنای زیبای 4 ایوانی، متعلق به دوران تیموری است که زیبایی منحصر به فردی دارد. کاشی کاری های نفیس، گنبدخانه های زیبا و ایوانهای بزرگ آن در اولین نگاه توجه شما را جلب می‌کند. این بنا در سال 1310 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. معمار این مدرسه زیبا، معمار معروف دوره تیموریان و سازنده مهمترین آثار دوره تیموریان از جمله تاج محل و مسجد گوهرشاد است.
مسجد جامع خرگرد
این بنای متعلق به دوره‌ی سلجوقیان، نشان از مهم بودن این شهر از دیرباز داشته است که در شهر خرگرد واقع شده است. این اثر تاریخی نیز با شماره 125 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

سلامی
این شهر که قدمت آن با توجه به اسناد تاریخی به دوره سلوکیان و اشکانیان برمی‌گردد، در شهرستان خواف از توابع استان خراسان رضوی و در جنوب شرقی شهر تربت حیدریه قرار دارد. این شهر یکی از شهرهای مهم ایران در دوره‌های متمادی بوده است که آثار تاریخی منحصر به فردی از جمله: کوشک سلامی، سد سلامی و آسیاب دوقلوی سلامی در آن به جای مانده است.
کوشک سلامی
قصر بلقیس با همان کوشک سلامی، طبق تاریخ در دوره‌ی خوارزمشاهیان و در قرن هشتم که فرماندار زوزن آن را تعمیر کرد، وجود داشته است و در متون حتی به دوره‌ی ساسانیان نیز اشاره شده است. این بنا را از نوع معماری آن می‌توان به دوره سلجوقیان نسبت داد که سالها محل استقرار حکام ایم منطقه بوده است.

بند سلامی
طبق استناد تاریخی، این سد 3 بار تعمیر شده است. بار اول توسط ملک محمود سیستانی، بار دوم در قرن نهم خواجه نظام الملک خوافی آن را تعیر کرد و بار سوم هم در سال 1316 مرحوم قریشی آن را تمیر کرد. این سد حداقل از دوره‌ی سلجوقیان، وظیفه‌ی تأمین آب شهرها و روستاهای اطراف را به عهده داشته است.

قنات میر انداب
قنات یکی از ابتکارات مردمی بوده که از دیرباز در نواحی بیابانی و نیمه بیابانی زندگی می‌کردند. قنات‌ها معولا یک چاه اصلی یا همان چاه مادر و یک آبراه و بسته به طول قنات، تعدادی چاه در مسیر قنات تا رسیدن به پست ترین نقطه و بیرون آمدن مظهر قنات دارند. قنات میر انداب، یکی از 3 قنات مهم شهر سلامی است که عمق چاه آن به 40 الی 45 متر و طول آن به 3 کیلومتر می‌رسد.

آسیاب دو قلوی سلامی
این آسیاب که از دو تنوره (محل چرخش سنگ آسیاب) و آسخانه و محل استقرار آسیابان، محل نگهداری احشام  است، در سال 1336 توسط مرحوم قریشی بازسازی گشته است.

آرامگاه حافظ ابرو
شهاب الدین عبدالله بن زین الدین لطف الله بن عبدالرشید ملغب به حافظ ابرو تاریخ‌نگار و جغرافیدان قرن نهم هجری و هم دوره تیمور لنگ و فرزندش شاهرخ است که آثار مهمی از جمله‌ی کتاب زبده التوایخ و جغرافیای تاریخ خراسان را نوشته است. مقبره او داخل شهر خواف و در زمینی 1.5 هکتاری جایگرفته است.

موزه مردم شناسی خواف

در موزه مردم شناسی خواف که درون اداره میراث فرهنگی این شهر قرار دارد، سازهای سنتی، زندگی عشایر منطقه، لباس سنتی، مشاغل سنتی این شهرستان از جمله خراطی، تنورمالی، آهنگری، طب قدیم و همچنین انواع بافته های سنتی را به نمایش گذاشته شده است.

مجموعه خواجه یار

یک مقبره است که در دامنه کوهی به همین نام واقع شده است. ایم مقبره، بنایی کوشک مانند در کنار خود دارد که 2 طبقه است و مشرف به پائین دست است. همچنین در نزدیکی این مقبره، 2  آب انبار در نزدیکی هم و به فاصله‌ی 100 متر از مقبره قرار دارند که پلان های مستطیل و دایره دارند.

نیشابور
یکی از معروف ترین شهرهای تاریخی ایران که نام آن از دوران باستان و در اسناد تاریخی آمده، شهر نیشابور است.این شهر زادگاه و آرامگاه بسیاری از مشاهیر ایران و جهان از جمله؛ خیام فیلسوف، ریاضی‌دان، ستاره‌شناس و رباعی‌سرای ایرانی در دوره‌ی سلجوقی، عطار؛ عارف، شاعر و فیلسوف قرن ششم هجری است. تاریخ و فرهنگ نیشابور به نوعی روایتگر تاریخ ایران نیز هست. این شهر در دوره‌ی خوارزمشاهیان، پایتخت ایران بود و بعد از حمله‌ی مغول تبدیل به ویرانه شد. بعد از آن شهر جدیدی در نزدیکی شهر قبلی ساخته شد که پایه‌ی نیشابور کنونی است. نیشابور از دیرباز به آبادانی، علم و فرهنگ و فیروزه آن معروف است.

آرامگاه خیام
این مقبره در سال 1341 توسط معمار معروف بناهای یادمانی، هوشنگ سیحون طراحی شده است. این آرامگاه شامل یک موزه، یک مقبره و یک کتابخانه است.

آرامگاه عطار و کمال الملک
آرامگاه عطار نیشابوری عارف، فیلسوف و شاعر قرن ششم هجری، در قرن نهم توسط امیر علی‌شیر نوایی ساخته شده است. در سال 1341 هوشنگ سیحون، مقبره ای برای کمال الملک، نقاش معاصر طراحی کرد که در هماهنگی با آرامگاه عطار نیشابوری باشد.