چغازنبیل کجاست؟

برای سفر به چغازنبیل بعد از اهواز به اندیمشک تابلوی شهر شوش را می‌بینیم که پانزده کیلومتر بعد از شوش سه راهی چغازنبیل تابلو راهنمای این شهر را خواهید دید.

چغازنبیل تنها یک معبد نیست بلکه شهری باستانی با داستان‌هایی حیرت‌آور می‌باشد. بنایی مرتفع و مطبق به شکل مربع برای ایزدان باستانی ساخته شد که ایلامیان آن را دور- اونتاش می‌نامیدند. پس از ورود به چغازنبیل اولین چیزی که توجه شما را جلب می‌کند زیگورات چغازنبیل است که معبد اصلی شهر به حساب می‌آید.

معماری چغازنبیل

بنایی چهار گوش که پنج طبقه دارد و شکلی هرم مانند دارد که بر بلندای آن معبد کوچکی قرار دارد.ارتفاع  معبد در گدشته پنجاه و دو متر بوده است که امروزه فقط بیست و پنج متر آن باقی مانده است.

این بنا پایه‌ای خشتی دارد که روی آن را با آجر پوشانده‌اند. زیگورات‌ها نوعی معماری مذهبی می‌باشند که ساختاری برج مانند و قیفی دارند این معابد را طبقه‌ای می‌ساختند زیرا معتقد بودند که اینگونه به خدایان نزدیک‌تر خواهند بود. این بناها در دوره ایلامیان در ایران ساخته می‌شدند.

در بخش اول سفر خود به زیگورات و شهر چغازنبیل حصار اول را مشاهده می‌کنید که شامل دروازه اصلی شهر که دو در پشت سر هم دارد که در بیرونی را دروازه بزرگ و در داخلی را دروازه عدالت می‌خواندند.

در سمت راست حصار اول سه بنای خشتی را می‌بینید که محله شاهی نام دارد که گویی محل زندگی شاهان بوده است. پس از آن در مسیری مستقیم معبد نسوکو را می‌بینید بنایی خشتی و ساده که به ایزد نوسکو هدیه شده است.

پس از آن به محله مقدس می‌رسید که شامل دوازده معبد می‌باشد که هر کدام آن‌ها به خدایانی اهدا شده است. سپس چهار معبد دیگر را می‌بینیم که به سیزده خدای دیگر اهدا شده است و چهار معبد دیگر هم در یکی دیگر از اضلاع قرار دارد که به خدایان دیگری اهدا شده است.

پس از عبور از گذرگاه شاهی به پای زیگورات می‌رسید از هر طرف زیگورات پلکانی برای رسیدن به طبقات بالاتر وجود داشته است هر طبقه تقریبا ده ردیف اجر کتیبه‌دار دارد که با خط میخی حکاکی شده‌اند.

سیستم هدایت آب

از دیگر شگفتی‌های زیگورات چغازنبیل می‌توان به سیستم هدایت آب و تصفیه‌خانه آب چغازنبیل اشاره کرد. در سمت غربی معبد اصلی تصفیه‌خانه‌ای با بهره‌گیری از ظروف مرتبط ساخته شده است که قدیمی‌ترین تصفیه‌خانه جهان حساب می‌شود این سیستم آبی همچنین علاوه بر تامین آب مورد نیاز شهر وظیفه خارج کردن آب سطحی را نیز به عهده داشته است به گونه‌ای که آب حاصل از بارش را به بیرون از شهر انتقال داده و درون مخازنی به شکل کنترل شده خارج می‌کرده است. جالب است بدانید آب شهر از رودخانه کرخه با فاصله چهل و پنج کیلومتری از شهر تامین می‌شده است در حالی که فاصله شهر با رودخانه دز تنها سه کیلومتر است علت آنکه ایلامیان آب خود را از کرخه تامین می‌کردند آن بود که اختلاف ارتفاع شهر با سطح رودخانه دز بسیار زیاد بود و امکان انتقال آب با دشواری‌هایی همراه بود.

جالب است بدانید سیستم مدیریت آبی ایلامیان تنها به همین سیستم تصفیه‌ای خلاصه نمی‌شده است. در معماری زیگورات نیز برای جلوگیری از تخریب آن به وسیله باران برای آن نیز ناودان‌هایی طراحی شده بوده که برای دفع آب سطحی به کار می‌رفته است همچنین پلکان‌ها و درها هم دارای ناودان جهت خارج کردن آب باران بوده اند. ناودان‌ها مسیرهایی به سمت چاه‌ها داشته اند که در هر سمت طبقات زیگورات قابل مشاهد است. این ناوادان‌ها خود با گچ و قیر آب‌بندی شده‌اند و در قسمتی از این آب‌راه‌ها برای جلوگیری از افزایش سرعت آب و عدم سقوط عمودی آب آن‌ها را به صورت پلکانی ساخته‌اند.

معابد زیگورات

در سمت شرق زیگورات وسیع‌ترین صحن را داریم که که محل تحمع مردمان عادی و دارای سکوی اجتماعات است که آن را پودیم می‌نامند. همچنین عده‌ای این پایه آجری و مدور را ساعت خورشیدی هم می‌دانند سه سکوی دیگر با آجرهای لعاب‌دار و همچنین یک چاه دفع آب از دیگر بناهای موجود در این بخش می‌باشند.

در سمت شمال‌غربی چندین معبد و نیایشگاه، سکوهای اهدای نذورات وجود دارند در این قسمت تنها دو معبد کریرشا و این شوشینک هستند که دارای نمای آجری هستند. بر طبق متون میخی موجود در این قسمت می‌توان گفت که این معابد به دست اونتاش ناپیرشا ساخته شده اند.

در سمت جنوب غربی که احتمالا راه دسترسی به بالاترین طبقه معبد بوده است وجود داشته است. همچنین چند نیایشگاه کوچک هم در اینجا قرار دارد که از آن‌ها مجسمه و پیکره‌هایی به مانند گراز و گاو نر و کبوتر و همچنین قطعات زره و دشنه‌های مفرغی به دست آمده است.

در سمت جنوب شرقی نیز سکویی با خشت پخته وجود دارد که احتمالا برای قربانی کردن حیوانات از آن استفاده می‌شود.

نکات مهم در بازدید

چغازنبیل اولین اثر تاریخی ایران است که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است. در حین سفر خود به چغازنبیل بهتر است که صبح یا بعد از ظهر به آن سر بزنید، حتما آب با خود به همراه داشته باشید، کشیدن سیگار و ریختن زباله در تمام محوطه چغازنبیل ممنوع می‌باشد، توجه داشته باشید که ورود با کفش پاشنه بلند ممنوع است و هرگونه عکاسی یا فیلمبرداری حرفه‌ای نیز تنها با اخذ مجوز امکان پذیر است.

لطفا جهت رعایت نکات فوق کوشا باشید تا این میراث زیبا و گران بها برای تمامی نسل‌های ما حفظ شود.