جنگل‌های هیرکانی و اهمیت آن

جنگل‌های هیرکانی از معدود موجودات زنده‌ای هستند که دایناسورها را دیده‌اند، به آنها پناه داده‌اند و به‌عنوان بخشی از زنجیره‌ی غذایی آنها محسوب می‌شده‌اند. جنگل‌های هیرکانی حتی از عصر یخبندان جان سالم به در برده‌اند و تا امروز هیچ موجود و حادثه‌ای به اندازه انسان برای‌شان خطرناک نبوده است. در این مطلب از وبلاگ آژانس گردشگری شاهسون سیر بیشتر درباره این جنگل‌ها و اهمیت آنها بخوانید.

جنگل‌های هیرکانی در چه مناطقی است؟

جنگل‌های هیرکانی از منطقه‌ای به‌نام‌ هیرکان که در جمهوری آذربایجان قرار دارد  آغاز و تا استان‌های مازنداران، گیلان و گلستان ادامه پیدا می‌کند. از کل جنگل‌های هیرکانی فقط حدود 3 و یک دهم درصد باقی مانده است که 55 هزار کیلومتر، وسعت دارد. از این مساحت حدود 2 میلیون هکتار از آن در ایران و 20 هزار هکتار آن در آذربایجان قرار دارد. در ایران بیشتر سهم جنگل‌های هیرکانی متعلق به استان مازنداران است که حدود 53 درصد از جنگل‌های هیرکانی را در خود جای داده است. پس از آن به ترتیب استان‌های گیلان و مازنداران در رتبه‌های بعدی قرار دارند و بخش‌های دیگری از جنگل‌های هیرکانی را دربر گرفته‌اند.

این درختان کهنسال در پارک‌ها و مناطق حفاظت شده‌ای همچون پارک ملی گلستان، جنگل الیمستان، پارک ناهار خوران گرگان، جنگل و منطقه حفاظت شده واز، منطقه لیسار، حوزه کجور نوشهر، پارک جنگلی بی‌بی یانلو، مناطقی از جنگل ابر شاهرود و... قابل بازدید و دسترسی هستند.

چه گیاهانی در جنگل‌های هیرکانی می‌روید؟

بوته‌ها، درختچه‌ها و درختان بسیاری در جنگل‌های هیرکانی می‌روید که طبق آخرین سرشماری‌ها تعداد آنها به 150 گونه می‌رسد. درختان قد بلند و مهمی همچون راش، درخت ارزشمند انجیلی، ممرز و زبان گنجشگ، گیلگی و افرا از جمله درختانی هستند که جنگل‌های هیرکانی برای نگهداری از آنها به خود می‌بالد. از سوی دیگر درختچه‌های زالزالک، زغال اخته، زرشک کوهی و سیب وحشی نیز لابه‌لای درختان بزرگتر خودنمایی می‌کنند. اعجاب جنگل‌های هیرکانی با پیدا شدن درختان برگ سوزنی کامل می‌شود که سرخدار، زربین و سرونوش از جمله‌ی آنها هستند.

چه حیواناتی در جنگل‌های هیرکانی زندگی می‌کنند؟

حیات وحش جنگل‌های هیرکانی می‌تواند بسیار غنی و چشم‌نواز باشد اما به شرطی که شکارچیان، جاده‌سازان و ویلا داران حرمت جنگل و اهالی آن‌را نگه دارند! روزگاری جنگل‌های هیرکانی از صدای قدم زدن مرال و شوکا سرمست می‌شد و نزدیک به صد گونه جانوری دیگر لابه‌لای درختان پیر و مهربانش زندگی می‌کردند. امروزه اما خرس، پلنگ، گراز، گرگ، شغال، سمور، حدود 300 گونه پرنده مانند شاهین، عقاب، کرکس، قرقاول خزری و برخی از خزندگان در آن زندگی می‌کنند.

نکته بسیار مهم درباره این حیوانات این است که آنها به‌صورت غریزی از سازه‌هایی که انسان ساخته است دور می‌مانند و مگر در شرایط خاص و ویژه خودشان به ما نشان نخواهند داد.

چرا حفاظت از جنگل‌های هیرکانی اهمیت دارد؟

جنگل‌ها ریه‌های زمین هستند و این سخن به آن معناست که حفاظت از آنها نه یک لطف بلکه وظیفه‌ای مهم و حیاتی است. حال آنکه جنگل‌های هیرکانی هزاران سال زنده مانده‌اند و چون کمربندی سبز با دیگر درختانی که از عصر یخبندان جان سالم به‌در برده‌اند؛ حیات کره زمین را تضمین می‌کنند. این جنگل‌ها پناهگاه گیاهان و حیوانات ارزشمند بسیاری هستند و می‌توانند به عنوان یک جاذبه گردشگری مهم و با اصالت مطرح شوند. جاذبه‌ای که قصه‌های بسیاری از اعصار گذشته دارد و هنوز رازهای کشف نشده‌اش می‌تواند داستان‌های جدیدی را روایت کند.

ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی

از آنجا که قدمت بخش اعظمی از جنگل‌های هیرکانی به دوره سوم زمین‌شناسی می‌رسد و گونه‌های بسیار ارزشمندی در آن می‌رویند، از سال‌ها پیش پیشنهاد ثبت جنگل‌های هیرکانی به‌عنوان یک میراث جهانی توسط کشور آذربایجان مطرح شد. از آنجا که بخش اعظمی از جنگل‌های هیرکانی در ایران قرار دارد، در نهایت قرار شد جنگل‌های هیرکانی به‌صورت مشترک به‌نام هر دو کشور ایران و آذربایجان ثبت شود. بالاخره پس از سال‌ها کشمکش، در سال 1397 یونسکو  و کشورهای ذی‌نفع همکاری کردند تا امور ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی انجام شود. ثبت این جاذبه به‌عنوان یک میراث جهانی بسیار ارزشمند است. امید است ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی راهی را باز کند تا دیگر اثرهای طبیعی ملی ایران نیز به ثبت یونسکو برسند و حساسیت‌ها و پروتکل‌های جهانی از آنها مراقبت کند